ECB-rente 2023: 4, 6 of 8% - of maakt het niet uit?

Kan en zal de Europese Centrale Bank (ECB) haar basisrente in 2023 verder verhogen? Welke piek kunnen we verwachten? Volker Schmidt, Senior Portfolio Manager bij Ethenea, schetst drie scenario's.

Volker Schmidt

"Hoewel de renteverhogingen van de ECB in december grotendeels uitpakten zoals verwacht, waren veel marktdeelnemers verrast door de uitspraken van de Raad van Bestuur van de ECB: dat de rente nog aanzienlijk en in een gestaag tempo moet stijgen, heeft de verwachtingen over het renteverloop veranderd", aldus Schmidt. In december was de basisrente met nog eens 50 basispunten gestegen tot een totaal van 250 basispunten. Hoewel de ECB het tempo heeft vertraagd, ziet Schmidt geen indicatie dat er in de nabije toekomst een einde komt aan de renteverhogingen.

Scenario 1: Basisrente van 4%

"Het staat vast dat de centrale bank tijdens haar vergaderingen in het eerste kwartaal van 2023 nog twee verhogingen van 50 basispunten plant. Al met al betekent dit dat een bovengrens van 4% voor de herfinancieringsrente waarschijnlijk lijkt", legt Schmidt uit. Volgens hem is dit het meest waarschijnlijke rentescenario voor 2023, wat volgens hem een afweging is tussen de noodzaak om de vraag te temperen, de inflatieverwachtingen op een laag niveau te verankeren en voorzichtig te zijn met het doorschieten van de renteverhogingen. Afgaande op de langetermijninflatieverwachtingen uit consumentenenquêtes en de prijzen van inflatiegeïndexeerde obligaties blijven deze volgens Schmidt beheersbaar op ongeveer 3%. Een ontkoppeling van de inflatieverwachtingen is momenteel de grootste zorg van de ECB, maar zij heeft nauwelijks een invloed op bepaalde factoren, vooral de exploderende energiekosten, die afhankelijk zijn van het weer en de geopolitieke ontwikkelingen.

Scenario 2: Een rente van 6%

De verwachting is dat de inflatie in de eurozone in 2023 opnieuw gemiddeld boven de 6% zal uitkomen, wat hoger is dan in de VS. "Dit alleen al zou een renteniveau van 6% rechtvaardigen. Dit zou ook betekenen dat de Europese basisrente boven die in de VS zou liggen", legt de Ethenea-expert uit. "Om de inflatie op lange termijn te bestrijden, zou het beleid van de centrale banken aanzienlijk restrictiever moeten worden: de basisrente zou hoger moeten zijn dan de inflatie. De uitgebreide steunprogramma's van de overheid vormen echter een tegenwicht tegen de restrictieve maatregelen van de centrale banken."

Schmidt verwijst naar een stelling van de bekende Franse econoom Olivier Blanchard: de buitensporige steunprogramma's van de regeringen Trump en Biden hebben uiteindelijk de huidige inflatie veroorzaakt. Bijgevolg begaan de regeringen in Europa en de Europese Unie momenteel dezelfde fout en zouden ze met hun geplande uitgaven de inflatie hoog houden of verder aanwakkeren. Door de basisrente aanzienlijk te verhogen zou de ECB het noodzakelijke lenen duurder kunnen maken en uiteindelijk beperken. "Overheidssteun en aanzienlijke loonstijgingen zouden echter voor een stabiele consumptie blijven zorgen", aldus Schmidt. Het bovengemiddelde aantal vacatures zal pas afnemen als er extra druk op de economie komt. Tot dan zal de opwaartse trend van de lonen aanhouden. De CAO's in Duitsland (bijvoorbeeld IG Metall, CAO van VW) wijzen op een loonmatiging voor 2022 en 2023, maar een aanzienlijke stijging in 2024.

Scenario 3: Schoktherapie met een hoge rente van 8%

Een andere optie is een schoktherapie in de vorm van een verhoging van de basisrente tot 8%, vergelijkbaar met die in Hongarije. "Dit zou gerechtvaardigd kunnen worden door de dramatische toename van de monetaire activa tijdens de pandemie. Een schok is nodig om de inflatie te verslaan. Wij sluiten een dergelijk verzoek aan de ECB echter uit", aldus Schmidt.

Hij besluit: " We gaan er op dit moment van uit dat het absolute niveau van de basisrente minder doorslaggevend is. De ECB kan de recente sterke prijsstijging slechts gedeeltelijk beïnvloeden. Zij kan de kredietkosten voor bedrijven, consumenten en de overheid rechtstreeks verhogen." Maar, zei hij, vooral particuliere financiële activa zijn erg hoog, zodat de consumenten minder afhankelijk zijn van krediet. "En de ECB heeft geen invloed op de waterstanden in Frankrijk of de discussies over het stilleggen van elektriciteitscentrales, op de boycots en aan- of verkoopbeperkingen van en tegen Rusland. In het beste geval is ze momenteel een passagier in de inflatietrend of zit ze zelfs gewoon op de achterbank." De centrale bank doet momenteel slechts het minimum om de inflatieverwachtingen laag te houden en is bovendien afhankelijk van de acties van anderen.

Inflatie bestrijden moet wereldwijd

"De huidige inflatie is wereldwijd en we kunnen die alleen gezamenlijk bestrijden; elke centrale bank moet zijn steentje bijdragen en geen enkele kan dat alleen", aldus de portefeuillebeheerder van Ethenea. Ook de andere grote centrale banken in de VS, het VK, Canada en Zwitserland blijven de rente verhogen, maar in een langzamer tempo. "Het is ondenkbaar dat de inflatie alleen in de eurozone hoog blijft, maar in de rest van de wereld permanent onder de 2% daalt. Het is nog minder denkbaar dat de inflatie permanent daalt in de eurozone maar hoog blijft in de andere grote economieën. Ofwel slagen de centrale banken allemaal, ofwel slagen ze niet," zegt Schmidt. Als ze er niet snel in slagen, kan een veel hogere rente volgen, zowel in de eurozone als wereldwijd.