Macroscoop: Irreële rente

Alexis Bienvenu, Fund Manager La Financière de l'Echiquier

De opvallendste gebeurtenis van de voorbije beursweek was dat de Amerikaanse tienjaarsrente een nieuwe piek bereikte. Sinds het ongeziene dieptepunt van 0,50% afgelopen zomer kende die een nagenoeg constante stijging, die in een stroomversnelling kwam nadat op 6 januari duidelijk was geworden dat de Democraten de Senaatsverkiezingen in Georgia hadden gewonnen. Op 12 januari klom ze naar 1,18%, het hoogste niveau sinds de crisis uitbrak in maart.

Dat is geen ongekend grote stijging, maar evenmin een fait divers. Ligt het dieptepunt van de rente achter ons? Gaat het vanaf hier alleen maar bergop? Dat zou een historisch moment zijn, want die indruk ontstond de afgelopen jaren al meer dan eens – zij het altijd onterecht. Als het ditmaal wel zo blijkt te zijn, zouden de financiële gevolgen groot zijn. Het zou het einde betekenen van zowat veertig jaar van dalende rente die gepaard ging met afnemende inflatie, en alles wat daaraan vasthangt, in de eerste plaats de mogelijkheid voor landen met een goede kredietwaardigheid en hun economische spelers om steeds meer schulden aan te gaan zonder de schuldenlast al te sterk te doen toenemen.

Als die gunstige omstandigheden zouden wegvallen, zouden alle spelers minder kunnen lenen, ook de overheden. Die zouden hun schuldgraad niet meer kunnen vergroten, net nu bedrijven en huishoudens daar het meeste nood aan hebben. De schuldenval zou zich opnieuw sluiten.

Zover is het gelukkig nog niet helemaal. De inflatieverwachtingen houden ons namelijk recht. Ook de verwachte inflatie in de Verenigde Staten 'op vijf jaar binnen vijf jaar', met andere woorden de inflatieverwachtingen op lange termijn die de obligatiemarkten weerspiegelen, klimt sinds de zomer gestaag hoger en bedraagt momenteel zowat 2,3%. Daardoor is de 'reële' rente, die we bekomen door van de huidige tienjaarsrente (pakweg 1,10%) de inflatieverwachtingen op lange termijn af te trekken (pakweg 2,3%), nog steeds zeer gunstig: zowat -1,2%, een bijna irreëel niveau! Schulden aangaan blijft in die omstandigheden bijzonder voordelig: zelfs bij een op het eerste gezicht positieve rente, loont het in 'reële' termen om schulden te maken. Die toename van gratis schulden zorgt ervoor dat de economie kan blijven draaien.

Daarom is het essentieel dat de inflatieverwachtingen voldoende hoog blijven. Daar doen de centrale banken en overheden dan ook al jaren hun best voor, met gemengde resultaten in Europa, met succes in de VS. Dat doel heiligt alle middelen, ook ongezien grote uitgaven. Het nieuwe herstelplan dat Joe Biden op 14 januari aankondigde, moet dan ook in dat licht gezien worden: het biedt niet alleen dringende hulp aan wie het zwaarst door de pandemie getroffen is, maar ondersteunt ook – zelfs vooral – de consumptie en dus de inflatie met een snelle transfer van niet minder dan 2.000 miljard dollar aan welvaart naar huishoudens, ondernemingen en lokale besturen.

Dat bedrag komt boven op de 900 miljard steun die de regering-Trump op de valreep nog goedkeurde. Daarmee zijn er in enkele weken tijd voor bijna 3.000 miljard dollar aan nieuwe begrotingsuitgaven goedgekeurd of gepland. Schulden maken levert in het huidige klimaat duidelijk niet alleen geld op, maar ook kiezers.

Aan dat expansieve monetaire en budgettaire beleid hangt echter een prijskaartje: de sluimerende vrees voor muntontwaarding. Dat is (naast zuivere speculatie) een van de mogelijke verklaringen voor de recordkoersen die cryptomunten recent hebben bereikt. Zo koerste de bitcoin begin januari tot boven de 40.000 dollar, een irreële stijging met 300% sinds de zomer. Om diezelfde reden zou ook goud, dat vorig jaar al 25% duurder werd, gegeerd kunnen zijn. Als er tussen twee kwaden moet worden gekozen, verdient budgettaire expansie echter de voorkeur op bezuinigen: de ervaring van de jaren 1930 leert ons dat zware deflatie niet veel beter is dan inflatie. Het activisme in de VS mag dus worden toegejuicht. Het helpt de economie wereldwijd – ook in Europa – om deflatie af te wenden door bedrijven in staat te stellen om te overleven en huishoudens om te consumeren. Wanneer de brand onder controle is, komt de tijd om het bouwwerk van de munt weer te verstevigen.